Westerborkcahier 4, Lachen in het donker, amusement in Kamp Westerbork, redactie Dirk Mulder en Ben Prinsen; Herinneringscentrum Kamp Westerbork/Van Gorcum & Comp., 1996

"Door den Voorzitter van de Joodsche Raad werd ons medegedeeld, dat in de kampen te Vught en Westerbork orkesten in oprichting zijn, in welke orkesten, naar wij vernemen, ook leden van ons ensemble, voor zoover zij zich in deze kampen bevinden, worden opgenomen. Het ligt in de bedoeling deze orkesten uit te breiden, en te dien einde hebben de Commandanten van de genoemde kampen aan den Joodschen Raad opgedragen er voor te zorgen, dat zooveel mogelijk instrumenten, muziek in standaards ter beschikking zullen worden gesteld." (Bron: NIOD, archief Van Leer-Stichting/181a)

De 'Westerborkfilm' over het leven in het kamp met beelden van Rudolf Breslauer (1904-1944). Beelden van het orkest en de revue zijn te zien in deel 4.

Sinti en Roma hebben een met joden vergelijkbare vervolgingsgeschiedenis. Ook zij werden vervolgd op grond van de nationaal-socialistische rassenideologie.

Getuigenverhaal Zoni Weisz (1937), opgetekend door het Nationaal Comité 4 en 5 mei. "Oorspronkelijk komen wij uit India, want onze taal, het Romanes, is verwant met het Sanskriet. Doordat we over veel landen uitgezworven zijn, zijn er veel groepen met onderlinge verschillen in taal. Wij mogen onze taal niet schrijven en ook foto's zijn binnen onze cultuur taboe. Rouwen doen we binnen de eigen groep, zonder veel uiterlijk vertoon. Gesprekken gaan onherroepelijk over mensen die niet teruggekomen zijn. Met muziek verzachten we de pijn. Altijd met muziek."

Westerbork Girl is de reconstructie van een avontuurlijke liefde die begint in 1942, Van de kamprevue die redding brengt, of toch niet, tegen het tragische decor van deportatie.

In Treinen op dood spoor (De Bataafsche Leeuw, 2005) vertelt oud-gevangene Fred Schwarz over zijn ervaringen in Kamp Westerbork. Hij speelde onder andere mee in de uitvoering van de Midzomersnachtsdroom van Shakespeare, met muziek van Mendelssohn, in het kamp.

Liedje van cd 'Cabaret in Kamp Westerbork', met liedjes uit 1943 opnieuw gezongen en toegelicht door oud-kampgevangene Louis de Wijze; pianobegeleiding van Albert van Woerden; Herinneringscentrum Kamp Westerbork, 2001.

Violist Benny Behr (1911-1995), zangeres Jetty Cantor (1903-1992) en ondernemer Louis de Wijze (1911-2009) zaten tijdens de oorlog in Kamp Westerbork. Hun ervaringen zijn opgenomen door filmmaker Willy Lindwer en  te zien in een compilatie op NIODFilm op YouTube. Filmmaker Willy Lindwer maakte voor zijn documentaires Kamp van Hoop en Wanhoop en Het Fatale Dilemma 83 interviews met getuigen van de oorlog.

"Door den Voorzitter van de Joodsche Raad werd ons medegedeeld, dat in de kampen te Vught en Westerbork orkesten in oprichting zijn, in welke orkesten, naar wij vernemen, ook leden van ons ensemble, voor zoover zij zich in deze kampen bevinden, worden opgenomen. Het ligt in de bedoeling deze orkesten uit te breiden, en te dien einde hebben de Commandanten van de genoemde kampen aan den Joodschen Raad opgedragen er voor te zorgen, dat zooveel mogelijk instrumenten, muziek in standaards ter beschikking zullen worden gesteld." (Bron: NIOD, archief Van Leer-Stichting/181a)

Gedigitaliseerde programma's van muziekuitvoeringen in Kamp Westerbork.

Programma van een van de vele Bonte Avonden. Met Otto Aurich, Jetty Cantor, Max Ehrlich, Frans Engel, Liesl Frank, Johnny and Jones, Ester Philipse, Marc Rosen, Willy Rosen en Erich Ziegler.

Rob Heilbut (1919-1945) was voor de oorlog een verdienstelijke amateurmuzikant. In de zomer van 1943 werd hij naar Westerbork getransporteerd. In het kamp schreef hij liedjes, componeerde hij muziek en voerde deze met anderen uit.

Componist/artiest Erich Ziegler vormde met Max Ehrlich en Willy Rosen een succesvol trio voor de oorlog. Ze kenden elkaar al lang voordat het lot hen in Westerbork weer samenbracht.

Musicus Hans van Collem kwam een jaar voor de bevrijding in de strafbarak van Westerbork terecht. Daar richtte hij een joods mannenkoor op. "Ik vond, we laten ons niet kapotmaken, we gaan zingen". Tijdens ontspanningsuren in de middag of vroege avond luisterden honderden 'strafgevallen' naar joodse liturgische gezangen en liedjes. Hij heeft nog altijd de wc-papiertjes waarop hij de muziek schreef.

Brief van Levij van Collem aan zijn zoon Hans, geschreven op het briefpapier van Kamp Vught, 4 mei 1943. "Zie dat je mij een zeepdoosje stuurt, en de scheerkwast, die ik heb vergeten." Nog geen twee weken later, op 16 mei 1943 worden Levij van Collem en zijn vrouw omgebracht in Sobibor. Bron: Hans van Collem.

Bron: Hans van Collem

"Ik vertelde in de strafbarak over de betekenis van deze psalm: we moeten dankbaar zijn dat we niet zo zijn als dat tuig, dat we niet zover zijn afgezakt. Daarom zingen we dat we blij zijn, hoe goed ons deel toch nog is, dat we nog kunnen zingen en ons niet laten verslaan." Bron: Hans van Collem.

Bron: Hans van Collem

Bron: Hans van Collem

Johnny & Jones, de two kids and a guitar (Johnny 'Max' Salomon Meyer Kannewasser, 1916, en Jones 'Nol' Arnold Siméon van Wesel, 1918) waren de idolen van de late jaren dertig. Ze maakten voor de oorlog furore met vrolijke op de Amerikaanse jazz gebaseerde liedjes. Ook in het kampcafé van Westerbork speelden ze vrijwel dagelijks opgewekte muziek, tekenend voor hun vertrouwen in de toekomst. Dat vertrouwen bleek een illusie.

De Westerbork-serenade door Johnny&Jones.

Zie Nederland, Documenten en links/Musici en artiesten/Hans Krieg voor documenten van/over Hans Krieg met betrekking tot Kamp Westerbork uit de archieven van het NIOD.